اصول رسم های فنی و صنعتی

اصول رسم فنی


 

بخش دوم : رسم فنی
فصل ششم : وضعیت نقطه و خط، وضعیت خط و صفحه نسبت به یکدیگر و صفحات عمود بر هم

وضعیت نقطه و خط

نقطه یا واقع بر خط یا از خط خارج است. اگر حداقل در دو تصویر، تصویر نقطه بر تصویر خط واقع باشد، آن نقطه بر آن خط واقع است و در غیر این صورت نقطه بر خط واقع نیست.

نکته 1 :
اگر نقطه بر خط واقع باشد، تصویرش در هر سه تصویر، بر تصاویر آن خط واقع است.
نکته 2:
اگر نقطه بر خط واقع نباشد، حداقل در دو تصویر از سه تصویر، تصویر نقطه بر تصویر خط واقع نیست .

وضعیت خط و صفحه نسبت به یکدیگر

به طور کلی خط و صفحه نسبت به هم دو وضعیت دارند.
الف) خط با صفحه موازی است.
ب) خط با صفحه متقاطع است.

وضعیت دو صفحه نسبت به هم :

اگر زاویه بین دو صفحه قائمه باشد، آن دو صفحه بر هم عمودند .

فرجه :

به مجموعه ای از نقاط که بین دو نیم صفحه با مرز مشترک محدود شده باشند فرجه می گویند. مثل فرجه ای که در تصویر زیر بین دو صفحه p,Q قرار گرفته است.

نکته 1 :

مرز مشترک دو صفحه را یال فرجه (AB)، هر نیم صفحه را وجه فرجه (P1,P2) و زاویه بین دو نیم صفحه را اندازه فرجه (LT1OT2) می نامند.

کنج :

چند زاویه با رأس مشترک به طوری که هیچ دو زاویه ای در یک صفحه واقع نباشد و هر ضلع زاویه تنها با یک ضلع زاویه مشترک باشد، یک کنج است. رأس مشترک زاویه ها را ، رأس کنج، صفحه بین هر دو ضلع زاویه را وجه کنج، ضلع مشترک هر دو زاویه را یال کنج و زاویه بین هر دو وجه مجاور را یک فرجه کنج می نامند.

نکته 1 :
اگر زاویه های یک کنج با هم برابر و فرجه های آن نیز با هم برابر باشند، آن کنج منتظم است .

نکته 2 :
اگر هر یک از سه زاویه یک کنج سه وجهی قائمه باشند، آن کنج را کنج سه قائمه می نامند.

 


فصل هفتم: رسم سه تصویر نقطه ، خط و رابط بین تصاویر

رسم سه تصویر نقطه

 

انواع خط :

هر خط در فضا بسته به اینکه نسبت به صفحات تصویر، خط الارض و یا صفحات نیسماز چه وضعیتی داشته باشد حالات مختلفی از تصاویر بر روی صفحه تصویر خواهد داشت.

1 – خط قائم :

خطی است که بر صفحه تصویر افقی عمود باشد( خط قائم موازی محور oz است).
حالات مختلف تصاویر خط قائم به این صورت است که تصویر از بالا یک نقطه است ، تصویر از جلو خطی است به اندازه واقعی خود خط و موازی آن و تصویر از چپ هم خطی است به اندازه واقعی خود خط و موازی آن.

2 – خط منتصب :

خطی است که بر صفحه قائم تصویر عمود باشد ( خط منتصب موازی محور OY است)
حالات مختلف تصاویر خط منتصب به این صورت است که ، تصویر از بالا خطی است به اندازه واقعی خود خط و موازی آن، تصویر از جلو نیز خطی است به اندازه واقعی خود خط و موازی آن و تصویر از چپ آن یک نقطه است.

4 – خط افقی (افقیه ):

خطی است که با صفحه تصویر افقی موازی باشد.
حالات مختلف تصاویر خط افقی به این صورت است که تصویر از بالا خطی است مورب به اندازه واقعی خود خط ، تصویر از جلوی آن خطی است موازی با محورهای
OX و تصویر از چپ آن هم خطی است موازی با محور OY.

5- خط جبهی (جبهیه)

خطی است که با صفحه تصویر قائم موازی باشد.
حالات مختلف تصاویر خط جبهی به این صورت است که تصویر از بالا خطی است موازی با محورهای
OX ، تصویر از جلوی آن خطی است مورب به اندازه واقعی خود خط و تصویر از چپ آن هم خطی است موازی با محور OZ.

 

6 – خط نیمرخ :

خطی است که با صفحه تصویر جانبی موازی باشد.
حالات مختلف تصاویر خط نیمرخ به این صورت است که ، تصویر از بالا خطی است موازی با محور
OY، تصویر از جلو آن خطی است مورب به اندازه واقعی خود خط.

7 – خط غیرمشخص:

خطی است که نسبت به هر سه صفحه تصویر مایل است و هیچ یک از حالات ذکر شده بالا نیست.

وضعیت دو خط نسبت به هم :
دو خط نسبت به هم دو وضعیت دارند، جهت تشخیص وضعیت خطوط نسبت به هم حتماً باید به رابط تصاویر توجه کرد.

حالت اول – دو خط با هم موازیند :

دو خطی را با هم موازی گویند که وقتی در یک صفحه واقع باشند، یکدیگر را قطع نکنند و فاصله کلیه نقاط یکی از دیگری به یک اندازه باشد.
شرط لازم برای توازی دو خط فضایی غیرنیمرخ آن است که حداقل دو تصویر از تصاویر هم نامشان متوازی باشند. در خط نیمرخ هر سه تصویر باید با هم موازی باشند.

حالت دوم – دو خط با هم متقاطعند:

دو خطی را متقاطع گویند که وقتی در یک صفحه باشند با هم موازی نباشند، نقطه تقاطع ممکن است در صفحه باشد و یا در دسترس نباشد.
شرط لازم برای تقاطع دو خط فضایی غیر نیمرخ آن است که حداقل در دو تصویر از تصاویر هم نامشان این دو خط متقاطع و رابط تصاویر در محل تقاطع برقرار باشد. در خط نیمرخ در هر سه تصویر باید رابطه محل تقاطع برقرار باشد.

دو خط متنافر:


اگر دو خط در یک صفحه واقع نباشند، با هم متنافرند، بنابراین این دو خط متنافر با هم موازی نیستند و هیچ نقطه مشترکی با هم ندارند. نکته اینکه اگر حداقل در دو تصویر دو خط موازی باشند، یقیناً آن دو خط متنافر نیستند و هر گاه رابطه بین محل تقاطع در تصاویر برقرار باشد نیز یقیناً آن دو خط متنافر نیستند. در نتیجه هر گاه رابط بین محل تقاطع در تصاویر برقرار نباشد حتماً دو خط در فضا متنافرند.

 

فصل هشتم : رسم سه تصویر از جسم

برای رسم سه تصویر از یک جسم ، آن را داخل یک کنج سه قائمه ، طوری در نظر می گیریم که ابعاد اصلی آن یعنی طول، عرض و ارتفاع، هر یک موازی با یکی از صفحات آن کنج باشد. سپس جسم را بر روی سه صفحه کنج تصویر می کنیم. در شکل ، کنج سه قائمه ، OXYZ و جسمی در داخل آن در نظر گرفته شده است. صفحه XOZ را صفحه تصویر قائم، صفحه XOY را صفحه تصویر افقی و صفحه YOZ را صفحه تصویر جانبی یا نیمرخ می نامند. تصویر جسم را بر روی صفحات تصویر قائم، افقی و جانبی در نظر می گیرند. تصویر جسم در صفحه قائم را تصویر از جلو و یا تصویر قائم، تصویر جسم درصفحه افقی را تصویر از بالا و یا تصویر افقی، و تصویر در صفحه جانبی را تصویر از چپ و یا نیمرخ می نامند.
پس از رسم تصاویر جسم بر روی صفحات کنج، صفحه قائم را ثابت در نظر گرفته و هر یک از صفحات افقی و جانبی را به اندازه 90 دوران می دهیم تا در امتداد صفحه قائم قرار گیرند. در شکل صفحات کنج پس از باز شدن (دوران دادن) همراه با تصاویر جلو، بالا و چپ جسم رسم شده است. برای رسم سه تصویر از یک جسم، آن را داخل یک کنج سه قائمه فرض کرده و سه تصویر آن را رسم می کنند.

نکته 1 :
هر قسمتی از جسم که برای ناظر در موقع تصویر کردن جسم، نامرئی باشد، یا به عبارتی دیگر، ناظری که در موقعیت جلو، بالا و یا چپ جسم قرار می گیرد تا تصویر مربوطه را رسم کند، اگر قسمتی از جسم در دید او قرار نگیرد، در این صورت ، در تصویر، آن قسمت خط چین رسم می شود.

رسم سه تصویر از اجسام استوانه ای شکل

اگر محور استوانه ای بر یکی از صفحات تصویر عمود باشد، تصویر آن در صفحه تصویری که محور استوانه بر آن عمود است، دایره، و دو تصویر دیگر آن مستطیلهای مساوی با هم هستند. در شکل استوانه ای در کنج سه قائمه OXYZ همراه با سه تصویر آن بر صفحات کنج رسم شده است.

سه تصویر جلو ، بالا و چپ آن استوانه رسم شده است. در این سه تصویر، چون محور استوانه بر صفحه تصویر افقی، عمود است . بنابراین ، تصویر از بالای استوانه ، دایره است و تصویر از جلو و تصویر از چپ آن، مستطیلهای مساوی با هم هستند.

فصل نهم : برش

با توجه به اینکه قسمتهای داخلی اجسام و ساختمانها در نقشه ها به صورت خط چین رسم می شوند، چون خط چینها کاملاً مفهوم نیستند، لذا برای اینکه تصویر مفهوم تر باشد، بتوانیم داخل اجسام و ساختمانها را مورد مشاهده قرار دهیم، آن جسم و یا ساختمان را با یک یا چند صفحه فرضی برش می دهیم. سپس قسمتی را مورد مشاهده قرار دهیم، آن جسم و یا ساختمان را با یک یا چند صفحه فرضی برش می دهیم . سپس قسمتی را که مانع دید است، کنار می گذاریم و بقیه ج سم یا ساختمان را با عنوان تصویر برش خورده ، رسم می کنیم.

بعد از رسم تصویر برش خورده، برای رسم دیگر تصاویر، مجدداً جسم را کامل در نظر می گیریم . آنگاه اگر لازم باشد، با یک صفحه فرضی دیگر جسم را برش می دهیم. در غیر این صورت با توجه به اینکه جسم کامل در نظر گرفته شده است، تصویر عادی از آن رسم می کنیم. در تصویر برش خورده، قسمتهایی از جسم یا ساختمان را که با صفحه فرضی برش در تماس هستند، با هاشور رسم می کنیم.

هاشور با خط نازک و زاویه 45 درجه رسم می شود. فاصله دو خط نازک هاشور بر حسب بزرگی و کوچکی قسمتی که در آن هاشور رسم می شود، یک تا پنج میلی متر در نظر گرفته می شود.

 

 

برش ساده :

اگر جسم یا ساختمان با یک صفحه فرضی بریده شود و آن صفحه با یکی از صفحات تصویر موازی باشد، آن برش را برش ساده می نامند. برشی که در نظر گرفته شده است، یک برش ساده است. زیرا جسم با یک صفحه P برش زده شده است و صفحه برش یعنی صفحه p به موازات یکی از صفحات تصویر، یعنی به موازات صفحه تصویر قائم است.

برش ساده متقارن :

برش ساده متقارن به برش ساده ای می گویند که ، صفحه برش جسم را به دو نیم مساوی تقسیم کند.

برش ساده نامتقارن :

برش ساده متقارن ، برش ساده ای است که جسم توسط صفحه فرضی برش به دو نیم نامساوی تقسیم شود. در برش ساده نامتقارن، تصویر صفحه برش، با خط نقطه دو سر ضخیم که به آن مسیر برش می گویند ، رسم می شود. ضمناً جهت دید را با پیکان مشخص می کنند. در شکل تصویر مجسم جسمی همراه با دو صفحه برش A,B رسم شده است.

برش شکسته ساده :

اگر جسم یا ساختمان با دو یا چند صفحه موازی با یک صفحه تصویر برش داده شود. آن برش را برش شکسته ساده می نامند. در شکل قسمتهای خالی جسم در وضعیتی است که نمی توان آن را با یک صفحه برش داد. جسم مزبور با دو صفحه P1, P2 برش داده شده است.
صفحه
M، صفحه شکستگی است.

قسمتی از جسم که مانع دید است، کنار گذاشته شده است، و از ما بقی جسم با فرض اینکه صفحات شکستگی وجود ندارد و دو یا چند صفحه برش در یک راستا قرار دارند، برش شکسته تصویر از جلو رسم می شود.


فصل دهم : پرسپکتیو

عبارت است از نشان دادن تصویر یک جسم بر روی یک صفحه به نام صفحه تصویر. پرسپکتیو تنها تصویری است که چشم انسان آن را به عنوان واقعیت قبول می کند در واقع پرسپکتیو فضای سه بعدی را روی سطح دو بعدی ایجاد کرده و عمق اجسام را نشان می دهد.

تصاویر موازی یا پارالاین (آگزنومتریک):

در این نوع تصاویر خطوط جسم به گریز نمی روند بلکه با هم موازیند. این نوع تصاویر ترسیمشان آسان بوده و برای نشان دادن جزئیات در سطوح افقی برای کارهای گرافیکی بسیار مناسبند.

تصاویر آگزنومتریک یا پارالاین را می توان به شرح زیر نام برد :
1) تصاویر ایزومتریک
2) تصاویر دی متریک
3) تصاویر تری متریک
4) تصاویر ابلیک

تصاویر ایزومتریک :

در این نوع تصاویر محورهای OX , OY هر کدام با خط افق زاویه 30 درجه می سازند و ابعاد و اندازه ها به نسبت (1 / 1) رسم می شود.

نکته 1 :

در تصاویر ایزومتریک ابعاد و اندازه ها در حدود 18 درصد بزرگتر از اندازه واقعی به نظر می رسند.

تصاویر دیمتریک :

در این نوع تصاویر یک محور به اندازه 7 درجه و یک محور به اندازه 42 درجه با خط افق زاویه می سازد. در این حالت ابعاد و اندازه ها بر روی محور OZ و محوری که زاویه 7 درجه می سازد به نسبت (1 / 1) و بر روی محوری که زاویه 42 درجه می سازد به نسبت (3 / 2) یا (4 / 3) طول واقعی ترسیم می شود.

تصاویر مجسم موازی مایل یا ابلیک

تصاویر ابلیک با توجه به تغییر طول یالهای جانبی آن به سه نوع تقسیم می شوند که عبارتند از :
1) تصاویر کاوالیر
2) تصاویر جنرال
3) تصاویر کابینت

تصاویر کاوالیر:

در این تصاویر فقط یک محور با زاویه 45 درجه رسم می شود در این پرسپکتیو تمامی طولها به نسبت (1 / 1) ترسیم می گردد.

تصاویر جنرال :

این تصاویر مانند پرسپکتیو کاوالیر رسم می گردد با این تفاوت که طولها بر روی محوری که با زوایه 45 درجه رسم شده است به نسبت (3 / 2) تا (4 / 3) ترسیم می شوند.

نکته 1:

تصاویر ابلیک را می توان به شکل دیگری نیز تقسیم بندی کرد.

نما ابلیک :

در این نوع تصاویر با استفاده از نمای جسم پرسپکتیو ترمیم می شود.

پلان ابلیک :

در این نوع تصاویر با استفاده از پلان جسم پرسپکتیو ترسیم می شود.
نکته 2 :
پلان ابلیک بیشتر با زوایای 30 و 60 درجه یا با زوایای 45 و 45 درجه ترسیم می شوند.

سؤالات چهار گزینه ای بخش دوم

1 – در کدام نوع از تصاویر ابلیک ، اندازه یال جانبی برابر طول حقیقی جسم است؟

1) کاوالیر
2) کابینت
3) جنرال
4) هر سه مورد

2 – در این نوع پرسپکتیو محورها بر هم عمودند و یک محور دیگر با خط افق زاویه 45 درجه می سازد؟

1) ایزومتریک
2) ابلیک
3) تری متریک
4) دی متریک

3 – کابینت جزء کدام یک از تصاویر زیر است؟

1) ارتوگرافیک
2) پرسپکتیو
3) موازی قائم
4) موازی مایل

4 – در ترسیم تصویر ایزومتریک اضلاع به چه نسبتی ترسیم می شود؟

1) 1و1و1
2) 1و1و (3 / 2)
3) 1و1و (2 / 1)
4) 1و (3 / 2) و (2 / 1)

5 – پرسپکتیو جزء کدام یک از تصاویر است ؟

1) اگزونومتریک
2) ارتوگرانیک
3) سه بعدی
4) موازی

6- امتداد خط شیب دار و سایه آن بر سطح افق .......

1) با هم موازی هستند.
2) در یک نقطه متقاطع هستند
3) بر هم عمود هستند
4) نسبت به هم متنافر هستند

7 – چنانچه امتداد ابعاد طول و عرض جسمی با پرده تصویر متقاطع و فقط بعد ارتفاع موازی P,P‌باشد در آن حالت پرسپکتیو .......

1) یک نقطه ای
2) سه نقطه ای
3) دو نقطه ای
4) امکان ترسیم پرسپکتیو نخواهد بود

8 – هر گاه جسم در جلوی پرده تصویر قرار گیرد، اندازه پرسپکتیو رسم شده چگونه است؟

1) بزرگتر از جسم
2) به اندازه جسم
3) کوچکتر از جسم
4) قرینه جسم

9 – در صورتی که در پرسپکتیو فاصله ناظر را از جسم تغییر ندهیم ، اگر صفحه تصویر را از ناظر دور کنیم. پرسپکتیو : ......

1) ثابت می ماند ولی نقاط گریز دورتر می شوند.
2) کوچک و نقاط گریز نزدیک تر می شوند.
3) بزرگ و نقاط گریزدورتر می شوند.
4) بزرگ و نقاط گریز نزدیک تر می شوند.

10 – شخصی با 2 متر قد در وسط اتاقی که 6 متر ارتفاع دارد ایستاده است. خط افق در چند متری کف اطاق قرار دارد؟

1)2
2)3
3)4
4)5

پاسخنامه

سوالات

الف

ب

ج

د

سوالات

الف

ب

ج

د

1

×

6

×

2

×

7

×

3

×

8

×

4

×

9

×

5

×

10

×